కంప్యూటర్లో తెలుగులిపి రూపకర్తలు

గమనిక:

నేను చదువుకున్నది కంప్యూటర్ సైన్స్ కాదు, ఇక్కడ వ్రాసిన కొన్ని విషయాలు సమగ్రంగా ఉండక పోవచ్చు, తప్పులుండొచ్చు. కానీ సంబంధిత రంగంలో పని చేస్తుండడం వల్ల, కొంత విషయపరిజ్ఞానం ఉండటం వల్ల దీని గురించి వ్రాయదలచుకొన్నాను.  రెండవది తెలుగునాట మనకి ఇంటికి ఇద్దరైనా సాఫ్ట్ వేరు ఇంజినీరులు ఉన్నా, ఆ రంగంలో పరిశోధనల పరంగా చూస్తే మన వంతు పాత్ర చాలా తక్కువ. అలాంటిపరిశోధకులలో పేరేన్నదగిన ఒకరిద్దరు తెలుగువారిని గురించి వ్రాద్దామన్నదే ఈ ప్రయత్నం. ఒకేసమయంలో చాలామంది ఒకే సమస్యమీద ఏక కాలంలో పనిచేసి, పరిష్కారం కనిపెట్టి ఉండవచ్చు. వారందరిని నేను ఇక్కడ ప్రకటనంగా తెలియచేయక పోయినా, వారందరికి నేను కృతజ్ఞుడను (ఈవేళ తెలుగులో నేను ఇక్కడ వ్రాయటానికి వాళ్ళే కారణభూతులు). మూడవది సామాన్య పాఠకులకు వ్రాద్దామని అనుకొన్నా, క్లిష్టమైన తెలియని సంగతులతో కూడినది అవటం వల్ల అందరికి అర్థం కాకపోవచ్చు. ముఖ్యమైన మైలురాళ్ళు, అప్పుడేమి జరిగింది అన్నవాటికే ప్రాముఖ్యతనిచ్చాను. చాలా పదాలు సాంకేతికమైనవి కనుక ఇంగ్లీషులోనే ఉంచేసాను. 

ఇక కథలోకి.... 

కంప్యూటర్ రంగంలో ట్యూరింగ్ అవార్డు అన్నది భౌతిక, రసాయన శాస్త్రాల లాంటి మిగిలిన రంగాల్లో ఇచ్చే నోబెల్ ప్రైజ్ లాంటిది. ఆ బహుమానం 1974లో తీసుకొన్న ప్రముఖుడు డోనాల్డ్ నూత్ (Donald Knuth - DK గారి సొంత సైట్ లింక్). ఈయన స్టాన్ఫోర్డ్ యూనివర్సిటీలో  విశ్రాంత అధ్యాపకులు. ఆయన తర్వాత 20 ఏళ్ళకి మన తెలుగు వారైన రాజిరెడ్డిగారు 1994 లో అందుకొన్నారు. మిగిలిన అవార్డు గ్రహీతలను చూడాలనుకొంటే ఇక్కడ నొక్కండి. రాజిరెడ్డిగారి గురించి, ఆయన కార్నిగీ మెల్లన్ యూనివర్సిటీలో ఆర్టిఫిషల్ ఇంటలిజెన్స్ (AI - artificial intelligence) మీద చేసిన పరిశోధనలు, ఆయనని విజిటింగ్ ప్రొఫెసర్ క్రింద మన ప్రభుత్వాలు ఆంధ్రప్రదేశ్ కి రప్పించటం వార్తల్లో చాలామందే చదివివుంటారు. ఇక్కడ నేను వ్రాసే విషయవస్తువు కోసం DK గారి కృషికి మాత్రం పరిమితమవుతాను. 

టెక్ (TeX) అన్న టైప్ సెట్టింగ్ కంప్యూటర్ భాషను తయారు చేసింది DK గారు. దీన్ని  కంప్యూటర్లో రకరకాల ఫాంట్లని వివిధ రకాల ఆకృతుల్లో తయారుచేయటానికి వాడతారు. అలాగే లేసర్ ప్రింటర్స్ లో ప్రింట్ చేసేటప్పుడు డాటాను ఒక ప్రత్యేక పద్దతిలో (postscript రూపంలో) ప్రింటర్ కి పంపుతారు. దానికి కావలసిన సాంకేతికతని కూడా DK గారే తయారుచేశారు. వీటన్నింటిని కలిపి ది ఆర్ట్ అఫ్ కంప్యూటర్ ప్రోగామ్మింగ్ అని నాలుగు సంపుటాలు వ్రాసారు. వీటిని కంప్యూటర్ రంగంలో ఉన్న చాలా మంది భగవద్గీత క్రింద పరిగణిస్తారు. 1990లలో యూనివర్సిటీలలో వీటిని పాఠ్యపుస్తకాలుగా కంప్యూటర్ సైన్స్ విద్యార్థులు వాడేవాళ్లు. అప్పటికి వేరే భాషల్లో వ్రాయటానికి, లెక్కలకి,  పరిశోధనపత్రాలకి సంబందించిన సింబల్సు కంప్యూటర్లో వ్రాయటానికి వీలయ్యేది కాదు. మైక్రోసాఫ్ట్ వర్డ్ ఉన్నాకూడా దానితో అన్ని వీలయ్యేవికాదు, లేదా అది చాలా ఖరీదుండడంచేత ఎక్కువ మంది వాడేవాళ్లు కాదు. అందువల్ల TeXని ఆధారం చేసుకొని LaTeX అని మరో డాక్యుమెంట్ రైటింగ్ సిస్టం కనిపెట్టారు. ఇది ఎక్కువ భాగం సాంకేతిక రంగంలో ఉన్న వాళ్ళు, పరిశోధన విద్యార్థులు వాడుకుంటుండేవాళ్లు. 1991లో లక్ష్మి ముక్కవిల్లి గారు TeluguTeX అనే LaTeX ని పోలిన తెలుగు సాఫ్ట్వేర్ తయారుచేశారు, కానీ దీన్ని వాడటానికి కూడా కొంత సాంకేతిక నైపుణ్యం అవసరం ఉండేది. 

ఈ పూర్వరంగం సంగతులు మీకు చెప్పడానికి చాలా కారణాలున్నాయి. 1990లలోనే అవినాష్ చోప్డే అన్న ఆయన భారతీయ భాషల్ని కంప్యూటర్లో వ్రాయడానికి ITRANS అన్న సిస్టం తయారుచేశారు, ముఖ్యంగా ఆ రోజుల్లో హిందీ పాటల సాహిత్యం దీని సహాయంతో వ్రాసి ఇంటర్నెట్లో పంచుకొనే వాళ్ళ సంఖ్య వందల్లో ఉండేది.  మన కథానాయకులు రంగంలోకి వచ్చేటప్పటికి ఇవి పరిస్థితులు. ఇంచుమించుగా ఇదే సమయంలో తెలుగులో ఈవిధంగా వ్రాయటాన్ని అందుబాటులోకి తెచ్చిన వాళ్ళు శ్రీయుతులు రామరావు కన్నెగంటి (RK - రామ గారి లింక్ ), ఆనంద కిశోర్ (AR), రమణ జువ్వాది (RJ - రమణగారి బ్లాగ్ లింక్). వీళ్లు  రైస్ యూనివర్సిటీలో చదువుకునేటప్పుడు, వాళ్ళ పరిశోధనలో భాగంగా దీన్ని తయారుచేసినట్టు, చదివిన యూనివర్సిటీ మీద ప్రేమతో వాళ్ళు కనిపెట్టిన సిస్టం ఆపేరు పెట్టినట్టు అప్పట్లో చదివాను. చిత్రంగా వీరి గురించి అప్పట్లో చదివిన వ్యాసాలేవి ఇంటర్నెట్లో అందుబాటులో లేవు. ఇంగ్లిష్ అక్షరాల సహాయంతో తెలుగులో వ్రాయటమన్నది రైస్ ట్రాన్స్లిటరేషన్ సిస్టం (Rice Transliteration System) తో బాగా ప్రాచుర్యంలోకి వచ్చింది అన్నది నిస్సందేహం.  ఇది కూడా మొదట్లో యూనివర్సిటీలలో, పెద్ద కంప్యూటర్ కంపెనీలలో, పరిశోధనలో ఉన్న తెలుగు వాళ్ళు వాడేవాళ్లు.  పైనిచ్చిన లింకుని అనుసరిస్తే, RTS తాలూకు వివరాలు దొరుకుతాయి. చాల కాలం అంటే లేఖిని తయారయ్యేదాకా చాలామంది దీని సాయంతోనే న్యూస్ గ్రూప్స్ లో తెలుగు వ్రాసేవాళ్ళు. ఆ తర్వాత కాలంలో  ఇంటర్నెట్ మీద, డెస్క్టాప్ మీద తెలుగు కోసం చాలా టూల్స్ వచ్చినా ఇది బాగా మనస్సులో నిలిచిపోయింది. వారి వారి రంగాలలో అత్యున్నత స్థాయికి  చేరటమే కాకుండా, తెలుగును  కంప్యూటర్లో వ్రాయటం విస్తృతంగా వ్యాప్తినొందడానికి పునాదిరాయి వేసి, ఔత్సాహిక రచయితలకి మార్గం సుగమం చేసిన వీరి కృషిని తెలుగు వారంతా గుర్తుంచుకోవలసిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. 

పైన ఇచ్చినవి కాకుండా RTS గురించిన మరో వ్యాసం సౌమ్య గారి బ్లాగ్లో చూడొచ్చు.  మరో ఉపయోగకరమైన లంకె.